จากที่เราเป็นเภสัชกรอยู่ร้านยาก็จะเจอบ่อยๆ ว่าเจ้าของน้องหมาหรือแมว อยากจะหายาแก้ปวดให้กิน แต่อาจจะรู้สึกว่ายาที่เป็นยาเฉพาะของสัตว์เลี้ยงเองนั้น ราคาแพง หรือการพาหมาแมวไปพบสัตวแพทย์ก็แพงมากๆ และบางคนอาจเลี้ยงปล่อยๆ เช่นในต่างจังหวัดแต่ก็สงสารอยากจะให้ยากิน เลยมาหายาที่ร้านยาคน
ถ้าถามว่ายาคนที่ให้แก้ปวดน้องหมา น้องแมว มีไหม จริงๆ ก็มีที่ใช้ได้อยู่ คือเป็นยาที่มีการใช้ในสัตว์เลี้ยงได้ ซึ่งยานั้นก็คือ Meloxicam จะเป็นยาแก้ปวด ลดอักเสบ ที่มีใช้ในสัตว์เลี้ยงได้และมีขายที่ร้านยา
แต่ปัญหาใหญ่ในการใช้ยานี้ในสัตว์เลี้ยงก็คือ “ขนาดยานี้ในสัตว์เลี้ยงนั้นต่ำกว่าคนมากๆ” ทำให้ไม่สามารถนำมาใช้ตรงๆ แบบให้กลืนทั้งเม็ดแบบนี้ถือว่าอันตรายต่อน้องหมา น้องแมว มากๆ แต่พอจะมีวิธีใช้อย่างปลอดภัยอยู่ ซึ่งสามารถทำตามได้อาจจะยุ่งยากเล็กๆ แต่ราคาจะถูกกว่าเยอะ แต่อาจต้องการเครื่องมืออย่างไซริงค์ซึ่งก็หาซื้อได้ไม่ยาก มาลองดูกันจ้า
ขนาดยาในสัตว์เลี้ยง
- น้องหมา: 0.1 mg/kg โดยให้ยาทุก 24 ชั่วโมง(วันละ 1 ครั้ง)
- น้องแมว: 0.03 mg/kg โดยให้ยาทุก 24 ชั่วโมง(วันละ 1 ครั้ง)
จริงๆ ขนาดยาเริ่มต้นจะสูงกว่านี้แต่อันนี้เป็นขนาดที่ต่ำลงมาเพื่อความปลอดภัยในการใช้มากขึ้น
คำนวณขนาดยาเพื่อให้ในสัตว์เลี้ยง
1. คำนวณขนาดยาที่น้องหมาต้องการ
- สมมติน้องหมาหนัก 10 kg ขนาดยาให้น้องหมาคือ 0.1 mg/kg
- แสดงว่าน้องหมาตัวนี้ ต้องได้รับยา เท่ากับ 0.1x10 = 1 mg
2. คำนวณความเข้มข้นของยาในสารละลาย
แต่ถามว่าขนาดยา meloxicam ในท้องตลาดที่ให้สำหรับคนนั้นขนาดยาเริ่มต้นจะอยู่ที่ 7.5 mg เวลาจะใช้ก็ต้องลดขนาดลงมา โดยวิธีที่ง่ายที่สุดก็คือบดยาผสมสารละลาย แล้วค่อยใช้ไซริงค์ดูดออกไปให้น้องหมาน้องแมวกิน เพื่อให้แบ่งกินได้ง่ายขึ้น
- ยา 7.5 mg ผสมในน้ำ 30 ml
- ความเข้มข้น = 7.5 mg ÷ 30 ml = 0.25 mg/ml
หมายความว่าถ้าเราเอาไซริงค์ดูดยามา 1 ml จะมียา meloxicam ประมาณ 0.25 mg
3. คำนวณปริมาณสารละลายที่น้องหมาตัวนี้ต้องได้รับ
- น้องหมาต้องการยา 1 mg
- ความเข้มข้นของยาคือ 0.25 mg/ml
- ปริมาณสารละลายที่ต้องใช้ = 1 mg ÷ 0.25 mg/ml = 4 ml
หมายความว่าเราต้องใช้ไซริงค์ดูดสารละลายนี้มา 4 ml เพื่อให้น้องหมาตัวนี้กิน
วิธีเตรียม
อุปกรณ์
- น้ำ
- น้ำตาล
- ยา Meloxicam 7.5 mg 1 เม็ด
- ไซริงค์ ขนาด 10 ml 1 อัน
1. เตรียมสารละลาย
สารละลายจะใช้ น้ำผสมกับน้ำตาล สัดส่วน 1:1 กะๆ เอาให้เกิน 30 ml
- ต้มน้ำกับน้ำตาล น้ำ 1 ส่วน น้ำตาล 1 ส่วน
- พักไว้ให้เย็นก่อนใช้ (เพราะถ้าผสมทันทียาที่โดนความร้อนอาจะทำให้ฤทธิ์ยาหายไป)
ใส่น้ำตาลทำไม
- ใช้น้ำเปล่าอย่างเดียวได้ไหม? จริงๆ ก็ได้แต่ขนาดยาเวลาให้จะเพี้ยนๆ คิดง่ายๆ ว่ายานี้ไม่ละลายน้ำ ถ้าของไม่ละลายน้ำมันจะตกตะกอนลงไปด้านล่างแยกจากน้ำ แต่ถ้าน้ำมีความหนืดๆ เพิ่มจากน้ำตาล ทำให้ยาลอยตัวกระจายทั่วๆ ได้ดีกว่า
- และน้ำตาลยังช่วยกลบรสขมของยาทำให้น้องหมากินง่ายขึ้นด้วย
2. เตรียมยา
ยา meloxicam ขนาด 7.5 mg 1 เม็ด หาซื้อจากร้านขายยา ยานี้มีหลายยี่ห้อ เช่น Melox, Melcam สามารถสอบถามเภสัชกรที่ร้านได้ว่ามีตัวยานี้ไหม ยี่ห้ออะไรก็ใช้ได้ เช็คขนาดยาด้วยว่าใช่ 7.5 mg ถ้าไม่ใช่ก็ต้องคำนวณตามขนาดยาที่ซื้อมา
- นำมาบดหรือทำให้ละเอียด อาจใส่ถุงแล้วทุบเอาได้ แต่ต้องละเอียดเพราะถ้าเหลือเป็นเม็ดๆ ขนาดยาจะไม่ตรงได้ เพราะยาเกาะเป็นกระจุกบางส่วน
3. ผสมยากับสารละลาย
- นำผงยาที่บดแล้วใส่ถ้วยเล็กๆ
- เติมสารละลาย 30 ml (ใช้ไซลิงค์ดูดมาทีละ 10 ml ดูดมา 3 รอบก็จะได้ 30 ml)
- คนให้กระจายทั่วๆ
- ถ้ายาติดถุงเยอะก็เอายาที่เราผสมแล้วไปกลั้วๆ ให้ออกมาให้หมด
วิธีให้ยา
- พยายามเขย่าขวดก่อนให้ยาทุกครั้งเพราะยาอาจตกตะกอนอยู่ด้านล่าง
- ทีนี้เวลาจะใช้ อย่างตัวอย่างที่ให้ไป น้องหมาใช้ 1 mg ก็ดูดมา 4 ml แล้วให้กินแนะนำให้ใช้ไซริงค์ให้ยา โดยให้ทางด้านแก้มของน้องหมา เพื่อไม่ให้สำลัก
ในน้องแมวถ้าตัวเล็กอาจต้องซื้อไซริงค์ขนาด 1 ml มาใช้เพราะจะสามารถดูดยาเป็น 0.X ml ได้ ทำให้ง่ายในการใช้ยามากขึ้น
เก็บอย่างไร
- ยานี้เป็นยาเตรียมเอง ไม่ได้ใส่สารกัดบูดเหมือนยาน้ำในท้องตลาด ควรเก็บไว้ในตู้เย็น และไม่ควรเก็บไว้นานเกิน 14 วัน
- เก็บให้พ้นแสง ปิดสนิทห้ามโดนแสง ไม่งั้นยาจะเสื่อมคุณภาพลงได้
ข้อควรระวัง
- การใช้ยานี้ระยะยาวเพิ่มความเสี่ยงโรคไตหรือโรคกระเพาะได้ แนะนำอย่าให้ต่อเนื่องนานเกินไป และพยายามให้น้องกินน้ำเยอะๆ
- สัตว์เลี้ยงสูงอายุอาจมีความเสี่ยงโรคไตมากขึ้น อาจใช้ยานี้แค่ครึ่งเดียวจากขนาดที่แนะนำไว้
- ถ้าน้องๆ ตั้งครรภ์ห้ามใช้
ในกรณีที่กินยาไปแล้วอาการแย่ลงควรพาน้องๆ ไปพบสัตวแพทย์จะดีกว่านะ 👍
อ้างอิง
- Papich, M. G. (2021). Papich handbook of veterinary drugs (5th ed.). Elsevier.